بیماری سلیاک چیست؟
واکنش ایمنی در روده به خوردن گلوتن، پروتئین موجود در گندم، جو و چاودار را بیماری سلیاک می گویند . در این بیماری ، خوردن گلوتن سبب واکنشی ایمنی در روده کوچک شده و به مرور زمان این واکنش موجب التهاب می‌شود و در نتیجه لایه پوشش دهنده روده کوچک آسیب می‌بیند و مانع جذب بعضی مواد مغذی (سوءجذب) می‌شود. آسیب دیدن روده منجر به کاهش وزن، نفخ و گاهی اوقات اسهال می شود، و در نهایت مواد مغذی حیاتی به مغز، سیستم عصبی، استخوان‌ها، کبد و دیگر اندام‌ها نمی‌رسد. سوءجذب در کودکان رشد آنان را دچار اختلال می‌کند.
سلیاک چه علائمی دارد؟
- اسهال و کاهش وزن از علائم رایج این بیماری
- کم‌خونی، معمولاً در نتیجه کمبود آهن
- پوکی استخوان و نرمی استخوان
- حساسیت پوستی همراه با خارش و تاول زدن پوست
- صدمه دیدن مینای دندان
- سر درد و خستگی مزمن
- آسیب سیستم عصبی مانند بی‌حسی یا کرختی و گزگز کردن پا و دست
- درد مفصل
علت بروز بیماری سلیاک چیست؟
بعضی تغییرهای ژنی (جهش‌ها) احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. اما این جهش‌های ژنی لزوماً به معنای ابتلای حتمی به سلیاک نیست و باید نقش دیگر عامل‌ها را نیز در نظر گرفت. گاهی اوقات بیماری سلیاک پس از جراحی، بارداری، زایمان، عفونت ویروسی یا فشار عاطفی شدید تحریک می‌شود یا برای نخستین بار فعال می‌شود.
راه های تشخیص بیماری
1-آزمایش خون:
افزایش میزان موادی خاص در خون (آنتی‌بادی‌ها) نشان دهنده واکنش ایمنی به گلوتن است. در این تست‌ها ابتلا به بیماری سلیاک حتی در صورت ملایم بودن علائم و یا فقدان وجود هر گونه علامتی مشخص می‌شود.
2-آندوسکوپی:
چنانچه نتایج آزمایش‌های خون بیانگر ابتلا به بیماری سلیاک باشد، پزشک به منظور مشاهده روده کوچک و برداشتن نمونه‌های بافتی کوچک (نمونه‌برداری) دستور انجام آندوسکوپی را می‌دهد. نمونه گرفته شده در آزمایشگاه بررسی می‌شود تا مشخص شود که پرزها تا چه حد آسیب دیده‌اند.
راه درمان بیماری سلیاک چیست؟
درمان بیماری سلیاک معمولاً به سادگی با خودداری از مصرف غذاهای حاوی گلوتن حاصل می شود. رعایت این رژیم از آسیب دیدن لایه داخلی پوشش دهنده روده و بروز علائم مرتبطی چون اسهال و دل درد ممانعت می‌کند.
غذاهای حاوی گلوتن
مصرف غذاهای زیر برای بیماران مبتلا به سلیاک ممنوع است، مگر آن که روی بسته‌بندی محصول عبارت “بدون گلوتن” درج شود.
- نان
- ماکارونی
- غلات
- بیسکوییت
- کیک و شیرینی
- کلوچه
- عصاره‌ها وسس‌ها
- سیب زمینی
- برنج
درمان:
- رژیم غذایی بدون گلوتن: بهترین و اصلی‌ترین درمان بیماری سلیاک، پیروی از رژیم غذایی بدون گلوتن است. افراد مبتلا به این بیماری باید از مصرف هر گونه محصول حاوی گندم، جو و چاودار خودداری کنند. برخی از مواد غذایی مجاز شامل برنج، ذرت، سیب‌زمینی، و حبوبات هستند.
- مشاوره غذایی: همکاری با یک متخصص تغذیه می‌تواند به بیماران کمک کند تا رژیم غذایی متوازن و سالمی داشته باشند و از کمبودهای غذایی جلوگیری کنند.
- مکمل‌ها: در برخی موارد، ممکن است نیاز به استفاده از مکمل‌های ویتامینی و معدنی برای جبران کمبود مواد مغذی وجود داشته باشد.
- پیگیری‌های پزشکی: پس از شروع رژیم غذایی بدون گلوتن، لازم است به‌طور منظم تحت نظر پزشک باشید تا بهبود وضعیت سلامتی و روده‌های خود را ارزیابی کنید.
نکته مهم:
برای افراد مبتلا به بیماری سلیاک، حتی تماس با مقدار کمی گلوتن می‌تواند باعث عوارض جدی شود، بنابراین رعایت دقیق رژیم غذایی ضروری است.
فیلم آموزشی سیستم گوارشی بدن