| بیماری آدیسون نوعی بیماری نادر است که به نسبت مساوی در زنان و مردان شایع می باشد .این بیماری هورمونی در اثر تخریب تدریجی و پیش رونده غدد فوق‌کلیوی بروز پیدا می کند .بروز این بیماری محدود به سن خاصی نبوده و معمولا در اثر اختلالات خود ایمنی بروز پیدا می کند.اگر شما علاقمندید تا بیشتر با این بیماری و علایم آن آشنا شوید مطالعه سلامت وب امروز را از دست ندهید . |
بیماری آدیسون چیست؟
بیماری آدیسون بیماری نادریست که در اثر اختلال در عملکرد غدد درون ریز بدن ایجاد می شود .این بیماری با تخریب غشای بیرونی (کورتکس) در غدد آدرنال (فوق‌کلیوی) از هر صد هزار نفر یک نفر را مبتلا می کند.این بیماری محدود به سن و جنس خاصی نبوده و ممکن است تحت هر شرایطی بیماری آدیسون در کودکان نیز بروز پیدا کند.
عوامل موثر در بروز بیماری آدیسون
در زیر علت بیماری آدیسون را به شما معرفی می کنیم:
- اختلالات خود ایمنی بدن
- سل
- ابتلا به برخی از سرطان ها
- قطع یکباره داروهای کورتونی
- اختلال در عملکرد غده هیپوفیز
- برداشته شدن سطح خارجی غده‌ی آدرنال در هنگام عمل جراحی
- ابتلا به بیماری های ژنتیکی مانند آدرنولکودیستروفی
- خونریزی داخلی در غدد آدرنال در اثر آسیب های داخل شکمی
آشنایی با غدد فوق کلیوی
غدد فوق کلیوی یا غدد آدرنال به شکل مثلث می باشند و اندازه آن ها به طور تقریبی بین ۳ اینچ (۷٫۶ سانتی متر) طول و یک اینچ (۲٫۵ سانتی متر) عرض می باشد .هر یک از غدد آدرنال در بالای هر یک از کلیه ها قرار گرفته است و این غدد دارای غشایی بیرونی به نام کورتکس می باشد .کورتکس مسئول تولید سه هورمون مختلف به نام های زیر می باشد :
- گلوکوکورتیکوئیدها (به خصوص کورتیزول)
- مینرالوکورتیکوئیدها (به خصوص آلدوسترون)
- هورمون جنسی (یا آندروژن)
وظایف هورمون های مترشحه از غده فوق کلیوی در بدن
هورمون های ذکر شده از این غدد مسئول کنترل و تنظیم موارد زیر در بدن می باشند :
الف-هورمون کورتیزول
هورمونی که از غده فوق کلیوی ترشح می شود کورتیزول نام دارد و میزان آن در اثر استرس ،بیماری و آسیب دیدگی در بدن افزایش می یابد .عمده وظایف این هورمون در بدن به شرح زیر می باشد:
- کورتیزول در تنظیم میزان قند خون در بدن نقش دارد .
- کورتیزول در ایجاد تعادل در متابولیسم بدن نقش دارد .
ب-آلدوسترون
این هورمون یکی دیگر از هورمون های مترشحه از غدد فوق کلیوی می باشد که در تنظیم میزان آب و نمک در خون نقش مهمی را بر عهده دارد .
ج-آندروژن
این هورمون نیز از غدد فوق کلیوی ترشح می شود و در کنترل میزان رشد موهای بدن در زنان نقش مهمی دارد.تخریب کورتکس سبب می شود تا ترشح هورمون های ذکر شده توسط غدد فوق کلیوی متوقف شده و در نهایت کم کاری غدد فوق کلیوی یا کمبود و کاهش هورمون کورتیزول منجر به بروز بیماری آدیسون می شود.
بیماری آدیسون با چه علایمی شناخته می شود؟
از آن جا که تخریب لایه کورتکس در غدد فوق کلیوی به صورت تدریجی صورت می پذیرد علایم بیماری آدیسون نیز به صورت تدریجی نمایان خواهد شد .به طور کلی بیماری آدیسون با نشانه های زیر شناخته می شود:
- خستگی
- کاهش وزن
- احساس ضعف
- افسردگی
- درد مفاصل و عضلات
- درد در ناحیه شکم
- حالت تهوع
- تمایل شدید بیمار به خوردن نمک
- تیره شدن رنگ پوست
- کاهش موهای بدن در زنان
- توقف عادت ماهیانه در زنان
این علایم ممکن است مشابه علایم سایر بیماری ها نیز باشد بنابراین برای شناسایی دقیق این بیماری مراجعه به یک پزشک متخصص الزامی می باشد .
بیماری آدیسون چگونه تشخیص داده می‌شود؟
در صورت مشاهده هر یک از علایم فوق الذکر مراجعه به یک متخصص غدد ضروری می باشد .پزشک دستور انجام آزمایشاتی جهت اندازه گیری میزان یون پتاسیم و سدیم را در خون می دهد و برای بررسی دقیق تر انجام تست کورتیزول ضروری می باشد .مهم ترین تست تشخیصی در شناخت و تشخیص این بیماری آزمایش Synacthen (یا ACTH Stimulation) می‌باشد.
آزمایش Synacthen (یا ACTH Stimulation) چیست؟
جهت انجام آزمایش Synacthen (یا ACTH Stimulation) هورمون های آدرنوکورتیکوتروفیک در خون بیمار تزریق می‌شود و پس از تزریق میزان ترشح هورمون کورتیزول در خون اندازه گیری می شود .این روش روشی قابل اطمینان جهت تعیین دقیق میزان کورتیزول در خون می باشد و از این راه به راحتی می توان آسیب‌دیدگی غدد آدرنال را تشخیص داد.
بیماری آدیسون چگونه درمان می شود؟
درمان بیماری آدیسون به صورت سرپایی بوده و تلفیقی از دارو درمانی و انجام تغییراتی در الگوی زندگی بیمار می باشد .داروهای مورد استفاده در درمان این بیماری به شرح زیر می باشد:
- جایگزینی کورتیزول و درمان با استفاده از قرص های هیدروکورتیزون
- جایگزینی آلدوسترون با استفاده از قرص های فلودروکورتیزون
- هورمون درمانی در زنان ،جایگزین هورمون های جنسی با استفاده از قرص های دهیدرو اپی اندروسترون
- درمان گیاهی بیماری آدیسون با مصرف ریشه گیاه شیرین بیان
میزان مصرف این داروها در طی روز بر اساس شرایط بیمار توسط پزشک تعیین می گردد اما معمولا مصرف قرص های هیدروکورتیزون دو تا سه بار در روز بوده و قرص های فلودروکورتیزون می بایست یک بار در روز مصرف شوند .
آیا مصرف این داروها عوارضی به همراه دارد؟
هر دارو به موازات اثرات درمانی خود می تواند سبب بروز واکنش های آلرژیک و ناخواسته در برخی از افراد شود .این داروها استانداردترین داروهای درمان این بیماری می باشند و می توانند در بهبود سلامت جنسی و جسمی در زنان نقش تعیین کننده ای داشته باشند .عوارض این داروها را می توان محدود به جوش زدن و رشد موهای زائد صورت نمود.
تشدید بیماری آدیسون با چه علایمی همراه می باشد ؟
پس از اینکه بیشتر قشر کورتکس در غدد فوق کلیوی تخریب شد بیمار مبتلا به این بیماری در شرایط بحران قرار گرفته و حال او وخیم می شود .در این حالت فرد مبتلا در مرحله وضعیت بحرانی غدد آدرنال قرار می گیرد.در این حالت بیمار به علایمی مانند افت فشار خون ،افت قند خون ،کم آب شدن شدید بدن و …دچار می شود.
در صورت تشدید بیماری آدیسون چه اقداماتی لازم است صورت پذیرد؟
در صورت تشدید علایم این بیماری و بحرانی شدن شرایط بیمار مراجعه به مراکز درمانی ضروری می باشد .اقدامات درمانی در شرایط بحرانی بیمار مبتلا به آدیسون شامل تزریق هیدروکورتیزون و جایگزینی قند و آب از دست رفته‌ی بدن توسط سرم و داروهای موثر در این زمینه می باشد.
نقش وراثت و ژنتیک در بروز بیماری آدیسون
نقش وراثت و ژنتیک را در بروز بیماری آدیسون نباید از نظر دور داشت .مطالعات نشان داده است این بیماری در افرادی که دارای سابقه خانوادگی ابتلا به مشکلاتی نظیر اختلال در عملکرد غده تیروئید و بیماری های اتوایمیون یا اختلالات خود ایمنی می باشند بیشتر مشاهده شده است .
چگونه می توان بیماری آدیسون را کنترل نمود؟
این بیماری به صورت مادام العمر همراه بیمار بوده و تنها می توان از طریق دارو درمانی و تغییر سبک زندگی بیمار آن را کنترل نمود و از پیشرفت این بیماری جلوگیری نمود .اقدامات زیر می تواند در کنترل علایم این بیماری و افزایش شدت علایم موثر باشد با هم این اقدامات را مرور می نماییم:
- مصرف منظم داروهای تجویز شده توسط پزشک
- مراجعه به پزشک در فواصل زمانی منظم و تعیین شده توسط پزشک
- چکاب سالیانه و منظم جهت بررسی از نظر ابتلا به بیماری های خود ایمنی یا بیماری های مربوط به غدد تیروئید
