|
نمونه برداری مغز استخوان یکی از روش های دقیق تشخیصی است که به منظور بررسی و تعیین وضعیت سلامتی استخوان و چگونگی عملکرد سلول های خون ساز انجام می شود و می تواند اطلاعات دقیق و قابل استنادی را برای درمان بسیاری از بیماری های خونی و تشخیص برخی سرطان ها و پیشگیری از بروز برخی بیماری ها در اختیار پزشک معالج قرار دهد .چنان چه می خواهید در مورد این روش ،علل و نحوه انجام آن ،مراقبت های پس از انجام نمونه برداری و خطرات این روش اطلاعات بیشتری را کسب نمایید به ادامه سلامت وب امروز توجه بفرمایید. |
نمونه برداری مغز استخوان چیست؟
نمونه برداری مغز استخوان Bone Marrow Aspiration and Biopsy روشی بسیار دقیق برای تشخیص بیماری های مرتبط با مغز استخوان و سلول های خونی می باشد .در واقع این آزمایش زمانی انجام می شود که پزشک از روی نتایج به دست آمده از آزمایشات خون قادر به تشخیص دقیق مشکل خونی بیمار نیست لذا با نمونه گیری از بافت مغز استخوان تکه استخوان کوچکی را از بدن بیمار خارج کرده و برای بررسی های دقیق به آزمایشگاه پاتولوژی ارسال می کند.
مغز استخوان چیست؟
به بافت اسفنجی موجود درون استخوان ها مغز استخوان گفته می شود .این بافت حاوی سلول هایی بنیادی است که سبب ساخت سلول های خونی نظیر گلبول های سفید، گلبول های قرمز و پلاکت ها در داخل استخوان های بزرگ بدن مانند استخوان سینه،لگن و دنده ها می شود.نقش گلبول های سفید (WBC ) در بدن مبارزه با عفونت ها،گلبول های قرمز ( RBC ) حمل و انتقال اکسیژن و مواد غذایی به سایر نقاط بدن و پلاکت ها لخته شدن خون می باشد .جهت نمونه برداری مغز استخوان عمدتا پزشک متخصص نمونه را از مغز قرمز که عمدتا در استخوان های صاف مانند مفصل ران و مهره ها قرار دارد استخراج می نماید .
نمونه برداری مغز استخوان به چه علت انجام می شود؟
نمونه برداری از مغز استخوان جهت تشخیص برخی بیماری ها،تعیین میزان پیشرفت یک بیماری،بررسی میزان آهن ،کنترل روند درمان یک بیماری و … روشی بسیار دقیق و کارآمد است .به همین منظور اصلی ترین و مهم ترین علل انجام این روش شناخت ، تشخیص و تعیین موارد زیر می باشد:
- برخی اختلالات خونی همانند کم خونی ،میلوفیبروز
- بررسی بالا یا پایین بودن سلول های خونی
- تعیین مرحله سرطان خون یا مغز استخوان همانند لوسمی یا لنفوم
- دریافت نتایج غیر نرمال در آزمایشات خون
- تشخیص برخی بیماری های مربوط به مغز استخوان همانند میلوفیبروز یا سندرم میلودیسپلاستیک
- تشخیص برخی بیماری های سلول های خون همانند لوکوپنی یا پلی ستمی ورا
- تشخیص سرطان های متاستاتیک منتشر شده در مغز استخوان
- تشخیص اختلال ژنتیکی به نام هموکروماتوز
- تشخیص عفونت
- تشخیص نوع تومورهای استخوانی
- تشخیص تب با منشاء ناشناخته
آمادگی های لازم جهت انجام نمونه برداری مغز استخوان
این روش در بیشتر مراکز و موارد به صورت سرپایی انجام می شود.بیمار می بایست اطلاعات دقیقی در مورد داروهای مصرفی و مکمل های مورد استفاده ،دارا بودن حساسیت و آلرژی به داروها را در اختیار پزشک قرار دهد تا بدین طریق خطر خون ریزی پس از نمونه برداری کاهش یابد .معمولا برای انجام این روش پس از گرفتن ضربان قلب و فشار خون پزشک داروی آرام بخش به بیمار تجویز کرده و محل نمونه برداری را بی حس می کند که در این صورت فرد بیدار بوده و کاملا هوشیار خواهد بود .البته این روش را می توان بدون درد با بیهوشی و با کمک سونوگرافی نیز انجام داد تا بدین طریق نگرانی های شما برطرف گردیده و نمونه ای دقیق تر از بافت مورد نظر تهیه نمود.
انواع روش های نمونه برداری از مغز استخوان
با توجه به این که مغز استخوان دارای یک قسمت جامد و یک قسمت مایع است این روش به دو صورت آسپیراسیون مغز استخوان یعنی نمونه برداری از قسمت مایع و بیوپسی مغز استخوان یعنی نمونه برداری از قسمت جامد انجام می شود . در برخی موارد ترکیب این دو روش که به عنوان آزمایش مغز استخوان شناخته می شود سبب نمونه برداری بدون کمترین خطا و با موفقیت کامل خواهد شد.
نحوه انجام آسپیراسیون مغز استخوان
برای انجام این روش پس از ضد عفونی نمودن محل نمونه برداری با کلرهگزیدین بی حسی موضعی محل انجام شده و سپس پزشک برش کوچکی را در پوست ایجاد می کند .اکنون سوزنی توخالی از طریق استخوان به مغز استخوان وارد شده و نمونه ای از قسمت مایع مغز استخوان به درون سرنگ متصل به سوزن کشیده می شود.در حین انجام این روش بیمار در صورت بی حسی موضعی مقدار مختصری درد و یا گزگز را در محل نمونه گیری احساس خواهد کرد .پس از اتمام نمونه گیری محل دریافت نمونه با چسب پوشانده شده و سپس نمونه گرفته شده به آزمایشگاه پاتولوژی ارسال می شود.
نحوه انجام بیوپسی مغز استخوان
در این روش از سوزن بزرگتری که به منظور برداشتن نمونه از بافت جامد مغز استخوان طراحی شده است استفاده می شود. پزشک پس از بی حسی منطقه مورد نظر با وارد نمودن سوزن به استخوان مغز قرمز بیمار را جمع آوری کرده و به نخاع نزدیک نمی شود. پس از اخذ نمونه پزشک محل را باندپیچی کرده و نمونه را به آزمایشگاه می فرستد .
مدت زمان لازم برای نمونه برداری مغز استخوان
هر دو روش نامبرده جهت نمونه برداری توسط پزشک یا متخصص اختلالات خون (هماتولوژیست) یا سرطان (انکولوژیست) در بیمارستان،کلینیک و یا مطب قابل انجام می باشد .مایع مغز استخوان و نمونه بافت معمولا از لبه بالایی پشت استخوان لگن خاصره جمع آوری شده و مدت زمان لازم برای نمونه برداری مغز استخوان از ابتدا یعنی زمان معاینه تا انتهای زمان نمونه برداری 30 دقیقه می باشد .
مراقبت های لازم پس از نمونه برداری مغز استخوان
جهت مراقبت بعد از نمونه برداری استخوان پزشک موضعی که سوزن به آن وارد شده است را جهت متوقف نمودن خونریزی فشار می دهد و سپس آن را بانداژ می کند.در صورت بی حسی موضعی بیمار به مدت 10 تا 15 دقیقه می بایست به پشت دراز بکشد تا به محل بیوپسی فشار وارد شود .در صورت بیهوشی عمومی بیمار پس از نمونه گیری به ریکاوری انتقال داده می شود و پس از به هوش آمدن و تایید پزشک بیمار می تواند به همراه یکی از نزدیکان خود به منزل بازگردد .
لازم است داروهای مسکن تجویز شده توسط پزشک را جهت از بین بردن درد احتمالی حتما مصرف کرده و آنتی بیوتیک های تجویز شده جهت جلوگیری از عفونت محل نمونه گیری را به منظم مصرف کنید .بانداژ را به مدت 24 ساعت خشک نگه داشته و از استحمام و شست و شوی موضع جدا خودداری کنید .از انجام فعالیت های سنگین حداقل به مدت سه روز خودداری نمایید.
مدت زمان لازم برای آماده شدن جواب نمونه برداری
پس از ارسال نمونه گرفته شده از مغز استخوان و ارسال آن به آزمایشگاه پاتولوژی نمونه تهیه شده در آزمایشگاه در زیر میکروسکوپ جهت تعیین نوع بیماری و ماهیت نمونه بررسی می شود . با توجه به شکل، نوع و فعالیت سلول های بافتی، جواب پاتولوژی طی 10 تا 14 روز کاری آماده شده و تفسیر جواب پاتولوژی مغز استخوان یا تفسیر جواب آزمایش مغز استخوان بر عهده پزشک معالج می باشد.
هزینه نمونه برداری مغز استخوان
هزینه نمونه برداری مغز استخوان بر حسب نوع روش استفاده شده،بی حسی یا بیهوشی بیمار،وسایل مصرف،هزینه های کلینیکی و دستمزد پزشک متغیر می باشد و بر اساس پارامترهای نامبرده محاسبه می گردد .
خطرات و عوارض بیوپسی مغز استخوان
معاینه و بیوپسی مغز استخوان معمولا روشی امن و بی خطر است.اما در صورت مشاهده اختلالات نامبرده که به عنوان خطرات نمونه برداری مغز استخوان از آن ها یاد می شود از قبیل خونریزی شدید ،عفونت ،احساس درد به مدت طولانی در ناحیه نمونه برداری شده هر چه سریع تر به پزشک مراجعه کنید .