| کم خونی یک از وضعیت های شایع پزشکی است که به علت کاهش تولید گلبول های قرمز در بدن و تضعیف عملکرد آن ها ایجاد می شود .این اختلال عموما با نشانه هایی مانند سردرد،درد در قفسه سینه و رنگ پریدگی شناخته می شود که می تواند در عملکرد صحیح فرد اشکال ایجاد کرده و زندگی وی را تحت تاثیر قرار دهید .با توجه به اهمیت کم خونی و کشف علت بروز آن برای درمان سریع تر و دقیق تر این بیماری سلامت وب امروز را به معرفی بیماری کم خونی ،علایم آن و روش های تشخیص و درمان آن اختصاص داده ایم .اگر به سلامتی خود و عزیزانتان اهمیت می دهید توصیه می کنیم مطالعه این مقاله کاربردی و مفید را از دست ندهید . |
کم خونی چیست؟
کم خونی در اثر کاهش تعداد گلبول های قرمز خون ایجاد می شود و شایع ترین اختلال خونی در کشور به شمار می آید .این عارضه در تمامی جهان شیوع داشته و آمار مبتلایان به آن در کشورهای پیشرفته نیز روز به روز در حال افزایش است به نحوی که بر اساس اعلام وزارت بهداشت آمریکا بیش از 3 میلیون نفر در این کشور دچار کم خونی می باشند.
انواع کم خونی
بیش از 400 نوع بیماری کم خونی تا کنون در جهان شناخته شده است. انواع کم خونی شامل موارد زیر می باشد:
- آپلاستیک (آپلازی)
- همولیتیک
- داسی شکل
- و در نهایت کم خونی ناشی از کمبود فولیک اسید
علائم و نشانه های ابتلا به کم خونی
مهم ترین علایم ظاهری کم خونی عبارت است از:
- رنگ پریدگی پوست
- ضربان قلب نامنظم یا تند
- تنگی نفس
- احساس درد در قفسه سینه
- سردرد یا سرگیجه
- علایم سردرد کم خونی با احساس سبکی در سر همراه است .
علایم کم خونی در مردان و علایم کم خونی در کودکان نیز مشابه همین موارد نامبرده می باشد که در کم خونی خفیف این موارد اصلا وجود ندارند و یا بسیار کم رنگ می باشند.
علل بروز کم خونی
مهم ترین علل بروز کم خونی را می توان در موارد زیر جستجو نمود:
- کمبود آهن به علت داشتن یک رژیم غذایی نامناسب، قاعدگی، اهدای خون مکرر، برخی مشکلات خاص گوارشی مانند بیماری کرون، جراحی و ….
- از دست رفتن خون به صورت حاد به علت جراحی، زایمان، تروما یا پارگی رگ های خونی ،خونریزی های شدید قاعدگی و ….و به صورت مزمن به علت زخم معده، سرطان یا تومور
- کاهش یا نقص تولید سلول های قرمز به علت ابتلا به سرطان مغز استخوان
- کمبود ویتامین B12 و اسید فولیک
- تخریب سلول های قرمز خونی به علت ابتلا به عفونت‌ها،مصرف برخی داروها ،فشارخون بالا و اختلالات انعقادی
- تغییر شکل سلول های قرمز خون و بروز کم خونی داسی شکل
- مشکلات مغز استخوان و سلول های بنیادی و ایجاد کم خونی مینور
عوامل افزایش دهنده ریسک خطر ابتلا به کم خونی
مهم ترین عوامل افزایش دهنده ریسک خطر ابتلا به کم خونی موارد زیر می باشد :
- خونریزی بیش از حد در قاعدگی
- بارداری و زایمان
- تولد زودتر از موعد
- کودکان تا سن دو سالگی
- داشتن رژیم غذایی فاقد آهن، مواد معدنی و ویتامین ها
- انجام جراحی
- ابتلا به بیماری هایی نظیر ایدز، دیابت، مشکلات کلیوی، سرطان، روماتیسم مفصلی و …
- سابقه وراثتی
- اختلالات روده در جذب مواد مغذی
مکانیسم بروز کم خونی
مغز استخوان، بافتی نرم و اسفنجی است که در مرکز استخوان قرار دارد. مغز استخوان مسئول تولید سلول های بنیادی در بدن است که در نهایت این سلول ها به گلبول قرمز ، گلبول های سفید و پلاکت ها تبدیل می‌شوند.گلبول های قرمز وظیفه‌ی حمل هموگلوبین (پروتئینی پیچیده که حاوی مولکول های آهن است و اکسیژن را از شش ها به سایر نقاط بدن انتقال می دهند) را بر عهده دارند و در حقیقت بدن ما برای بقا نیاز به گلبول های قرمز دارد. عمر گلبول های قرمز در جریان خون، دوره ای 120 روزه است که برخی از بیماری ها و وضعیت های خاصی آسیب رسان به بدن مانند ابتلا به عفونت ها و بیماری های خود ایمنی می تواند علاوه بر کاهش سطح گلبول های قرمز در خون سبب تخریب آن ها نیز شود .بنابراین در این صورت کم خونی ایجاد شده و نیازمند بررسی پزشکی برای تعیین علت و تشخیص دقیق آن برای شروع روند درمانی موثر می باشد.
کم خونی چگونه تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص کم خونی روش های متعددی وجود دارد که رایج ترین آن انجام آزمایش خون موسوم به CBC یا شمارش کامل سلول های خونی است. در آزمایش CBC، پس از گرفتن نمونه خون از شما در شرایط آزمایشگاهی تعداد و نوع سلول های خونی بررسی و شمرده می‌شوند. با انجام این آزمایش می توان وضعیت عمومی سلامتی بدن فرد مراجعه کننده را از نظر ابتلا به بیماری هایی مانند مشکلات کلیوی یا سرطان خون بررسی نموده و در صورت پایین بودن سطح سلول های قرمز خون، هموگلوبین و هماتوکریت فرد مبتلا به کم خونی می باشد.البته لازم به ذکر است بدانید پایین بودن مقادیر سلول های یاد شده در خون صرفا دلیل بر کم خونی نبوده و نتیجه آزمایش می بایست توسط متخصص تفسیر شود .
کم خونی چگونه درمان می شود؟
درمان کم خونی بر اساس کشف علت کم خونی و تعیین نوع این بیماری صورت می پذیرد .هدف از درمان این بیماری افزایش تعداد گلبول های قرمز خون و در نتیجه افزایش میزان اکسیژن حمل شده به سایر بافت های بدن می باشد. تجویز قرص و مکمل های حاوی آهن و مکمل های رژیمی و ویتامین B12 در مواردی که علت این بیماری فقر آهن و یا کمبود ویتامین است مفید و موثر محسوب می شود .مصرف مکمل های فولیک اسید در درمان تالاسمی ،برداشتن طحال و و پیوند مغز استخوان کاربرد داشته و در نهایت اکسیژن درمانی، مصرف مسکن ها و مایعات داخل وریدی (سرم) ،تعویض پلاسمای خون یا تصفیه خون ،نقل و انتقال خون (ترانسفوزیون) و پیوند مغز استخوان از مهم ترین راه های درمان این بیماری به شمار می روند.
نقش تغذیه در درمان کم خونی
اگر علت ابتلا به کم خونی به علت کمبود مواد مغذی مانند آهن ،اسید فولیک ،ویتامین ب 12 و …باشد، تغییر رژیم غذایی و استفاده از مواد غذایی حاوی ترکیبات یاد شده می تواند در درمان این بیماری سودمند باشد .مصرف غذاهای حاوی گوشت قرمز، گوشت مرغ، ماهی تن و ماهی آزاد ،مصرف توفو ، آجیل و دانه ها ،تخم مرغ ،غلات غنی شده، حبوبات ،میوه های خشک شده ، نخود فرنگی ، گوجه فرنگی، سبزیجات سبز برگ، سبزیجات زرد و سیب زمینی با پوست می تواند در این زمینه مفید باشد.
درمان کم خونی با طب ابوعلی سینا
ابوعلی سینا عوامل ایجاد کننده این عارضه را انگل،ابتلای مکرر به بیماری های عفونی،خونریزی شدید یا زیاد،عدم کارایی مغز استخوان،عدم تحرکات ورزشی،افراط در نوشیدن چای،افراط در نوشیدن آب،مصرف اغذیه پرحجم ولی کم مغذی،کمبود موادسفیده ای،کمبود عناصری مانند آهن،منگنز،مس،ویتامین های گروه ب عنوان نموده اند و معتقدند برای درمان کم خونی در طب سنتی مصرف کباب جگر سیاه،کباب ماهی،کباب گوشت های کم چربی،شیر+عسل+یک قرص مخمر،غذا را با ماء الشعی شیرین شده میل کنید ،شاهی (کم خونی دختران نابالغ)،ریحان بنفش و اسفناج خام و کاهو هر روز با غذا میل شود ؛کنجد ،ارده،شیره،آهن تفته در شیر (میخ آهنی تمیز را گداخته کنید و بیست بار در شیر فرو ببرید)،ده عدد میخ تمیز در سیب قرمز فرو برید و در یخچال نگهدارید و بعد از دوازده ساعت میخ ها را خارج کرده و سیب را میل کنید ؛سالاد«کلم قرمز یا سبز+روغن زیتون +آب لیموی تازه+هویج رنده شده +نخود سبز+اسفناج+کاهو+نمک»،شیر+خرما+یک قرص مخمر،شیر خنک +شیره انگور+یک قرص مخمر،مربای «گل محمدی-زردآلو-توت فرنگی-سیب و …»،روزی نیم کیلوگرم انگور سیاه یا قرمز،ملاس چغندر،شلغم،همراه داشتن یاقوت(باعث تنظیم جریان خون می شود )،ریحان،روغن زیتون سیاه (کم خونی دختران)،کلم قرمز،جوشانده گزنه مفید می باشد.