| استفاده از گل گاوزبان در طب سنتی یکی از قدیمی ترین شیوه ها برای کسب آرامش و درمان بیماری های اعصاب است که در کشورهای مختلف دنیا از سابقه طولانی برخوردار است .بر اساس تحقیقات انجام شده ثابت شده است که این گیاه علاوه بر درمان مشکلات یاد شده در در درمان بسیاری از بیماری های شایع نیز کاربرد دارد .هدف از گردآوری نوشته سلامت وب امروز معرفی گیاه دارویی گل گاوزبان و خواص فراوان آن در طب سنتی در درمان بیماری ها می باشد. |
گل گاوزبان چیست؟
گل گاوزبان با نام انگلیسی Viper’s-buglosses و نام علمی: Echium یکی از گیاهان دارویی بسیار مفید در طب سنتی است که از قرن ها پیش نقش مهمی در جلوگیری و درمان بیماری ها داشته و در کشورهای مختلف دنیا مورد استفاده قرار می گیرد.گهواره اصلی آن آسیای صغیر بوده است ( ژان فرویل ) در کتاب خود درباره گل گاوزبان نوشته است این گیاه به روح شادی و نشاط می‌بخشد و اندوه و غم و ناتوانی را از بین می‌برد. در نهایت در قرن 17 میلادی بود که پزشکان پی به خواص مفید گاوزبان برده و از آن برای درمان بیماری ها استفاده نمودند.
مشخصات ظاهری گل گاوزبان
گیاه گل گاوزبان جزو گیاهان گلدار دولپه ای است که جزو راسته مارچوبه ی ها و تیره گاوزبان می باشد .این گیاه علفی با دارا بودن ارتفاعی در حدود 60 – 30 سانتی متر دارای ریشه های نیمه غده ای ، ساقه ای ساده و خمیده به سمت بالا، شیاردار، خاردار، توخالی و آبدار می باشد .برگ های این گیاه به رنگ سبز تیره به صورت سر نیزه ای و پوشیده ازخارهای ظریفی است که به آن حالت خشن می دهد و علت نامگذاری این گیاه به نام گاوزبان به همین دلیل می باشد.گل های ارغوانی رنگ این گیاه به شکل قیفی یا لول های شکل و ستاره ای هستند که به تدریج به طرف بالا شیپوری شکل شده و پس از خشک شدن به رنگ آبی یا بنفش در می آیند. میوه این گیاه نوک تیز و فندقی شکل و به رنگ قهوه ای مایل به سیاه بوده و زمان گل دهی گل گاوزبان از اواسط اردیبهشت ماه تا پایان خرداد ماه می باشد.پایتخت گل گاوزبان در ایران منطقه اشکورات رحیم‌آباد رودسر است که از مناطق مهم تولید و کشت گل گاوزبان در ایران شناخته شده است.نام های دیگر گاوزبان در زبان عربی ذنب القط ، لسان الحمل ،لسان الثور ام عربی و لسان الثور بوده و طبیعت گل گاوزبان گرم و خشک می باشد.
ترکیبات شیمیایی گل گاوزبان
گیاه گاوزبان ایرانی با دارا بودن مواد موثره فراوان از قبیل تانن، موسیلاژ، ترکیبات فنلی، مواد قندی، فلاونوئید و مقدار کمی
آلکالوئید و املاح سدیم ، پتاسیم ،کلسیم،منگنز ،منیزیم دارای مقدار زیادی ویتامین C می باشد .این گیاه در بین سایر گیاهان دارویی غنی ترین منابع اسیدهای چرب اصلی (گاما لینوئنیک اسید ) را داشته و خواص درمانی آن به شرح زیر می باشد:
خواص درمانی گل گاوزبان
این گیاه موارد استعمال زیاد دارد اما اکثراً برای تسکین اعصاب و درمان سردرد و غش و حمله به کار برده می‌شود . موارد دیگر استعمال آن در فرو نشاندن التهاب زخم ها است که مرهم آن را روی زخم می‌گذارند.سایر خواص درمانی گل گاوزبان به شرح زیر می باشد:
1.درمان نقرس
برای درمان بیماری نقرس 20 گرم ساقه و برگ و گل گاوزبان خشک را در نیم لیتر آب سرد بریزید و ظرف آن را روی آتش ملایمی چند دقیقه بگذارید تا بجوشد پس از پختن 15 دقیقه آن را کنار بگذارید سپس هر روز 4 فنجان به فاصله نیم ساعت قبل از غذا از این جوشانده بنوشید.
2.درمان گریپ ، برونشیت و زکام
اگرجوشانده گل و برگ و ساقه گاوزبان را طبق دستور بالا مصرف کنید برای کلیه ناراحتی و التهاب های تب آلودی که در اثر سرماخوردگی ایجاد و عارض گردیده مفید می باشد. اگر دسترسی به ساقه و برگ گاوزبان نداشتید می‌توانید از گل آن استفاده کنید. گل گاوزبان را اغلب همراه با لیمو عمانی و سنبل الطیف می‌نوشند که بدین طریق هم خوشمزه‌تر و هم مفیدتر است. 50 گرم گل گاوزبان خشک را در یک لیتر آب جوش بریزید و بگذارید به مدت 3 دقیقه بماند و دم بکشد آن را صاف کنید و بین غذاها روزانه 2 تا 3 فنجان از آن را مصرف کنید.
3.درمان ورم کلیه (نفریت)
یک دسته از ساقه‌ها و برگ گاوزبان را ( تازه باشد ) در هاون بریزد و بکوبید سپس شیره آن را به‌وسیله پارچه نرمی با فشار بگیرید و همه روزه 60 تا 100 گرم از این شیره را در مقداری آب مخلوط کنید و بنوشید. متوجه باشید که این شیره تازه ساقه و برگ گاوزبان خیلی زود فاسد می‌شود و طعم آن بر می گردد. پس بهتر است همیشه شیره آن را تازه به تازه و به مقدار نیاز تهیه و مصرف کنید.
4.درمان انسداد کلیه ها و یرقان
الف- هرگاه مبتلا به یرقان شدید از جوشانده ساقه و برگ و گل گاوزبان (مشروحه در مورد نقرس ) استفاده کنید ناراحتی شما به زودی برطرف خواهد شد .
ب- می‌توانید برای درمان ناراحتی های کلیه ها از طریق کمپرس استفاده کنید. و برای این منظور 50 تا 100 گرم ساقه و برگ و گل گاوزبان را در یک لیتر آب سرد بریزید سپس آن را بجوشانید پس از جوشاندن روی یک آتش ملایم آن را به مدت 10 الی 12 دقیقه کنار بگذارید پس از کمی خنک شدن پارچه ای را در آن بخیسانید و از بیرون این کمپرس را ادامه دهید و روی این کمپرس گرم پارچه های ضخیم پشمی بیندازید و هر مرتبه لااقل یک ساعت آن را به همین حال نگهدارید و چند روزی این کار را ادامه دهید و بسیار مفید خواهد بود.
5.درمان سرخک
کلیه عارضه هایی که با پاشیدن دانه هائی در روی پوست ظاهر می‌شوند مثل سرخک و مخملک بچه ها با دم کرده گل گاوزبان برطرف می‌شوند برای بهره مندی از خواص گل گاوزبان برای کودکان 50 گرم گل گاوزبان را در یک لیتر آب سرد بریزید و بجوشانید پس از 15 دقیقه خنک شدن صاف کنید و با شیر مخلوط و با عسل شیرین ساخته و به آن ها بنوشانید.
6.زیبایی پوست
خواص گل گاوزبان برای پوست شامل درمان خارش پوست بدن،رفع خشکی پوست،درمان جوش های عصبی و … می باشد.
قسمت های مورد استفاده گل گاوزبان
در ایران اکثراً فقط از گل گاوزبان استفاده می‌کنند و توجهی به مواد مفید موجود در ساقه و برگ های آن که اخیراً ثابت شده که دارای مقدار زیادی ازوتات دو پتاسیم است ندارند. ولی بهتر است این ساقه و برگ های مفید را نیز مصرف و از آن‌ها بهره مند شوند.در نهایت بهتر است بدانید هرگاه خواستید از گاوزبان تازه چیده شده استفاده کنید یک ساعت پس از چیدن آن را مصرف کنید.شما می توانید از این گیاه به صورت دمنوش،مربا و … استفاده کنید.
روش تهیه دمنوش گل گاوزبان
برای تهیه دمنوش گل گاوزبان مقداری از گیاه گاوزبان را با نیم لیتر آب جوش، همانند چای روی حرارت غیر مستقیم بخار کتری یا سماور گذاشته تا دم بکشد و پس از دم کشیدن و خنک شدن آن را نوش جان نمایید.
مضرات گل گاوزبان
اگر چه سودمند بودن داروهای گیاهی دلیلی بر گسترده بودن استفاده آن ها است اما پزشکان و طبیبان طب سنتی در مورد مصرف گیاهان دارویی و جلوگیری از بروز مضرات گل گاوزبان رعایت شرط اعتدال را مواکدا توصیه نموده و در این مورد رعایت نکات زیر را توصیه نموده اند:
- مصرف این گیاه در دوران بارداری و شیردهی ممنوع می باشد.
- افراد مبتلا به بیماری سنگ کلیه نباید از این گیاه استفاده کنند.
- ای گیاه در مبتلایان به فشار خون بالا می بایست با احتیاط مصرف شود و در کنار آن حتما از لیموترش تازه استفاده شود.