| با استناد به گزارش های منتشر شده از سوی سازمان بهداشت جهانی (WHO) یکی از مهم ترین بیماری های غیر مسری در سال های اخیر سرطان ها می باشند که می توانند سبب مرگ بسیاری از افراد شوند .عوامل خطرزای بی شماری مانند عوامل عفونی،عوامل ارثی،عوامل هورمونی،شیوه زندگی نادرست و چاقی و …در پدید آمدن سلول های سرطانی موثرند و می توانند سلامت فرد را به مخاطره بیندازند . سرطان معده پنجمین سرطان شایع دنیا و یکی از سرطان های شایع دستگاه گوارش در ایران است که سالانه جان بسیاری از افراد را می گیرد .در مقاله سلامت وب امروز با علایم ،روش های تشخیص و درمان آن بیشتر آشنا می شوید . |
علایم سرطان معده چیست؟
علایم سرطان معده عمدتا در هنگام پیشرفت بیماری بروز پیدا می کنند و در مراحل اولیه شروع این بیماری به صورت پنهان هستند .رایج ترین علایم سرطان معده عبارت است از :
- احساس ناراحتی در قسمت معده
- احساس سیری یا نفخ پس از مصرف یک وعده غذایی کوچک
- کاهش وزن
- حالت تهوع و استفراغ
البته بهتر است بدانید در برخی مواقع این علایم می تواند نشانه ای از وجود زخم یا عفونت در معده باشد که در هر صورت برای تشخیص صحیح وبه موقع می بایست هر چه سریع تر به یک متخصص گوارش مراجعه نمود تا از علت بروز این علایم برای جلوگیری از بروز عوارض ناخواسته جلوگیری نمود .
شناخت و بررسی ساختمان معده
اکنون که با علایم سرطان معده آشنا شدید بهتر است نگاهی به ساختمان معده و عملکرد آن بیندازیم .در واقع معده عضوی تو خالی است که بخشی از سیستم گوارش بوده و در قسمت فوقانی شکم و در زیر دنده ها قرار دارد .دیواره معده از 5 لایه تشکیل شده است این لایه ها عبارتند از :
- لایه داخلی یا پوشاننده :شیره های گوارشی تولید شده توسط غدد موجود در لایه داخلی به هضم غذا کمک می کند و پس از بررسی بیشتر علایم سرطان معده مشخص شد بسیاری از سرطان های معده از همین لایه شروع می شوند .
- ساب موکوزا:بافت محافظ لایه داخلی است .
- لایه ماهیچه ای:ماهیچه ها در این لایه با حرکت های انقباضی و انبساطی خود غذا را خرد و مخلوط می کنند .
- ساب غشای سروز:بافت محافظی برای لایه بیرونی است .
- لایه بیرونی یا غشای سروز :این لایه ،لایه بیرونی معده را پوشانده و آن را در جای خود نگه می دارد .پس از خوردن غذا و عبور از مری غذا وارد معده می شود در اینجا غذا به مایع تبدیل شده و سپس برای هضم بهتر و بیشتر به روده انتقال می یابد .
سرطان معده چگونه ایجاد می شود ؟
سرطان در اثر تکثیر نامتعارف سلول ها ایجاد می شود .در واقع در حالت طبیعی هنگامی که بدن نیاز دارد، سلول ها رشد کرده و تقسیم می شوند تا سلول های جدیدی ساخته شود. وقتی که سلول ها پیر می شوند، می میرند و سلول های جدید جایگزین آن ها می شود. در برخی مواقع این جریان منظم، اشتباه عمل کرده و سلول های جدید وقتی ساخته می شوند که بدن به آن ها نیازی ندارد و سلول های قدیمی هنگامی که باید بمیرند، نمی میرند. در نتیجه این سلول های اضافی توده ای بافتی ایجاد کرده که زائده یا تومور نامیده می شود.
انواع تومور
تومورها، به دو دسته خوش خیم یا بدخیم تقسیم می شوند: . تومورهای خوش خیم عمدتا سرطانی نیستند و بیش تر تومورهای خوش خیم را می توان به علت عدم عود مجدد ،عدم پخش شدن درون بافت و عدم حمله به بافت های اطراف بدن برداشت. اما تومورهای بدخیم غالبا جدی تر از تومورهای خوش خیم بوده و تهدیدی برای زندگی انسان تلقی می شوند. سلول های تومورهای بدخیم ممکن است به بافت ها و اندام اطراف خود حمله کرده و به آنها آسیب رسانده و یا در دیگر بخش های بدن پراکنده شوند .در واقع سلول های سرطانی با جدا شدن از تومور اولیه، به جریان خون یا دستگاه لنفاوی راه یافته و به دیگر اندام ها حمله کرده و سبب تشکیل تومورهای جدید و تخریب آن اندام ها می شوند. انتشار سرطان، متاستاز نامیده می شود. سرطان معده نیز می تواند بر اندام های هم جوار و غدد لنفاوی تأثیر و متاستاز شود .
متاستاز سرطان معده
اما در صورت نادیده گرفتن علایم سرطان معده و عدم تشخیص و درمان به موقع این بیماری متاستاز اتفاق می افتد .سرطان معده می تواند از طریق لایه بیرونی معده بر اندام های مجاور مانند لوز المعده ،مری یا روده آسیب وارد کرده و سلول های سرطانی را در آن جا منتشر نماید .همچنین سلول های سرطانی از طریق خون به کبد، شش ها و سایر اندام ها نفوذ کرده و در نهایت از طریق دستگاه لنفاوی در غدد لنفاوی سراسر بدن منتشر می شوند. هنگامی که سرطان از مکان اولیه خود به بخش دیگری از بدن منتقل می شود، تومور جدید، سلول های غیرطبیعی شبیه به تومور اولیه و اسمی مشابه تومور اصلی دارد. به عنوان مثال : اگر سرطان معده به کبد انتقال یابد، سلول های سرطانی موجود در کبد همان سلول های سرطانی معده هستند که در این حالت نام بیماری، سرطان معده متاستاتیک بوده و سرطان کبد نمی باشد. در نتیجه می بایست به دنبال مداوای سرطان معده بود نه سرطان کبد تا از انتشار بیشتر این بیماری جلوگیری شود .
عوامل موثر در افزایش ریسک خطر ابتلا به سرطان معده
تاکنون دلیل مشخصی برای ابتلا به سرطان معده پیدا نشده است و هنوز بسیاری از پزشکان علت اصلی ایجاد سرطان معده را نمی دانند اما بر اساس تحقیقات مشخص گردیده است عواملی وجود دارند که می توانند ریسک ابتلا به این بیماری را در برخی افراد افزایش دهند .شایع ترین عوامل خطرساز بروز سرطان معده موارد زیر می باشند:
- افزایش سن :عموما سن سرطان معده 70 سال به بالا می باشد.
- جنسیت :این بیماری در مردان بیشتر از زنان دیده می شود.
- نژاد:در آمریکایی های آفریقایی تبار شایع تر از آمریکایی های سفیدپوست غیراسپانیایی است.
- رژیم غذایی: مطالعات نشان می دهد افرادی که رژیم غذاییشان پر از غذاهای دودی، شور یا ترشی می باشد،در معرض خطر مضاعف ابتلا به سرطان معده می باشند.
- عفونت هلیکوباکترپیلوری: این عفونت در اثر وجود نوعی باکتری که عموما در معده زندگی می کند ایجاد می شود و خطر التهاب معده و زخم معده و همچنین خطر سرطان معده را افزایش می دهد .
- کشیدن سیگار: احتمال ابتلای سیگاری ها به سرطان بیش تر از آنهایی است که سیگار نمی کشند.
- مشکلات خاص سلامت: خطر ابتلا به سرطان معده در اثر عمل جراحی معده ،التهاب مزمن معده (التهاب طولانی مدت لایه پوشاننده معده) ،کم خونی «پرنیسیوز» (بیماری خونی ای که بر معده اثر می گذارد)افزایش می یابد .
سرطان معده چگونه تشخیص داده می شود ؟
با مشاهده علایم سرطان معده باید هرچه سریعتر به یک متخصص گوارش مراجعه کنید .پزشک با بررسی علایم بالینی شما و پرسیدن سوالاتی پیرامون سابقه بیماری های فردی و خانوادگی از آزمایشات و روش های زیر برای تشخیص سرطان معده استفاده می نماید .
روش های تشخیصی مورد استفاده در تشخیص سرطان معده
- معاینه فیزیکی: پزشک برای آزمایش تغییر سطح مایعات، ورم و دیگر تغییرات، شکمی شکم شما را معاینه و همچنین برای بررسی تورم غدد لنفاوی آن را لمس کرده و پوست و چشم های شما را نیز برای بررسی زردی با دقت معاینه می کند.
- عکس برداری از مری و معده شما با استفاده از اشعه ایکس :این روش با خوردن محلول باریم برای عکسبرداری با کیفیت تر از معده به سهولت قابل انجام است .
- آندوسکوپی: پزشک برای دیدن درون معده شما از یک لوله نازک به نام (آندوسکوپ) استفاده می کند. ابتدا توسط اسپری بی حسی گلوی شما را بی حس کرده و سپس لوله را از دهان و مری شما عبور داده تا به معده تان برسد.
- نمونه برداری: در حین آندوسکوپی می توان نمونه برداری کرده و نمونه گرفته شده را به بخش آسیب شناسی آزمایشگاه برای بررسی بیشتر و دقیق تر از حیث وجود سول های سرطانی ارسال نمود .
سایر روش های تشخیصی سرطان معده
پزشک برای برنامه ریزی بهترین روند درمان، لازم است مراحل پیشرفت سرطان معده را بداند. مرحله بیماری بر مبنای اینکه آیا تومور به بافت های اطراف حمله کرده، یا این که سرطان متاستاز نموده است برای پزشک و شروع روند درمان بسیار حائز اهمیت می باشد . پزشک برای تعیین مرحله پیشرفت بیماری علاوه بر درخواست انجام آزمایشات نامبرده از روش های زیر برای تعیین سیر پیشرفت بیماری استفاه می نماید :
- آزمایش خون شامل شمارش سلول های خونی CBC ، اندازه گیری آنزیم های کبدی
- عکسبرداری با اشعه ایکس از قفسه سینه
- سی تی اسکن با تزریق ماده حاجب برای بررسی بهتر معده
- سونوگرافی آندوسکوپیک
- لاپاروسکوپی
مراحل پیشرفت سرطان معده
پس از انجام آزمایشات فوق الذکر پزشک به راحتی پیشرفت سرطان معده و این که این بیماری در چه مرحله ای قرار دارد را تشخیص می دهد .مراحل پیشرفت سرطان معده به شرح زیر می باشد:
- مرحله صفر: سرطان فقط در لایه داخلی معده یافت می شود (کاررسینومای در جا).
- مرحله یک:سلول های سرطانی فقط به پرده زیر مخاطی Submucosaحمله کرده است. سلول های سرطانی ممکن است در 6 عدد از غدد لنفاوی نیز یافت شوند و یا این که سلول های سرطانی به لایه ماهیچه ای Subserosaحمله کرده و هنوز متاستاز نشده است .
- مرحله دو: در این مرحله سلول های سرطانی فقط به پرده زیر مخاطی Submucosaحمله کرده و در 7 تا 15عدد از غدد لنفاوی یافت می شوند یا این که تومور لایه ماهیچه ای را مورد حمله قرار داده و سلول های سرطانی به یک تا شش غده لنفاوی رسوخ پیدانموده اند و یا این که تومور به لایه خارجی معده نفوذ پیدا کرده ولی هنوز متاستاز نشده است .
- مرحله سوم :در این مرحله تومور به لایه ماهیچه ای رسوخ کرده و 7 تا 15 عدد از غدد لنفاوی لوده به سلول های سرطانی شده اند ،تومور به لایه خارجی نفوذ کرده و در 1 تا 15 غده لنفاوی منتشر شده است .تومور به اندام های مجاور مانند کبد و طحال حمله کرده ولی هنوز به سایر نقاط بدن انتقال نیافته است .
- مرحله چهارم:در این مرحله سلول های سرطانی در بیش از 15 غده لنفاوی منتشر شده اند و تمور به اندام های اطراف و اندام های دورتر سرایت نموده است.
سرطان معده چگونه درمان می شود؟
پس از تشخیص سرطان معده روند درمان هرچه سریع تر می بایست آغاز شود .متخصصانی که سرطان معده را درمان می کنند عبارتند از: متخصص گوارش، جراحان، پزشک های سرطان شناس و سرطان شناس های پرتو درمان.انتخاب روند درمان وابسته به اندازه و محل قرار گرفتن تومور، مرحله بیماری و سلامت عمومی فرد مبتلا می باشد. درمان سرطان معده ممکن است شامل عمل جراحی، شیمی درمانی یا پرتو درمانی و یا ترکیبی از همه این ها باشد.که در روند درمان سرطان معده درمان موضعی یا درمان سیستمیک شامل انجام عمل جراحی و پرتو درمانی و درمان سیستمیک این بیماری شامل شیمی درمانی می باشد .اکنون به تشریح هر یک از روش های یاد شده می پردازیم:
1.عمل جراحی
معمول ترین روش درمان سرطان معده روش جراحی است. نوع جراحی به میزان پیشرفت سرطان بستگی داشته و به دو صورت قابل انجام است :
- معده برداری جزئی:جراح بخشی از معده مبتلا به سرطان را برمی دارد، که معده برداری جزیی یا Subtotal نام دارد .در این روش بخش از معده و در صورت لزوم بخشی از مری یا روده کوچک به همراه غدد لنفاوی مجاور و دیگر بافت ها نیز ممکن است برداشته شوند.
- معده برداری کامل: پزشک تمام معده، غدد لنفاوی مجاور، بخش هایی از مری و روده کوچک و دیگر بافت های نزدیک تومور را برمی دارد. در مواردی طحال نیز برداشته می شود. سپس جراح مری را مستقیما به روده کوچک وصل کرده و با استفاده از بافت روده یک معده جدید می سازد.
2.شیمی درمانی
در این روش از داروهای ضد سرطان برای نابود کردن سلول های سرطانی استفاده می شود. این داروها وارد جریان خون شده و بر سلول های سرطانی در تمام بدن تاثیر می گذارند.
3.پرتو درمانی
در این روش با استفاده از اشعه هایی با میزان انرژی بالا سلول های سرطانی کشته می شوند. این درمان فقط بر سلول های موجود در منطقه مورد درمان اثر می گذارد. این اشعه از یک دستگاه بزرگ بیرون از بدن، تابانده می شود.
4.درمان های مکمل و جایگزین CAM
برخی از بیماران مبتلا به سرطان با تجویز پزشک از درمان های مکمل و جایگزین مانند طب سوزنی، ماساژدرمانی، داروهای گیاهی، ویتامین ها یا رژیم غذایی خاص، مدیتیشن و روان درمانی برای بهبود سریع تر این بیماری استفاده می کنند .
مراقبت های لازم پس از درمان سرطان معده
پس از ریشه کن شدن این بیماری شما می بایست تحت مراقبت های روتین تعیین شده توسط پزشکتان برای جلوگیری از عود سرطان معده قرار گیرید و در فواصل زمانی منظم آزمایشات خون ،عکسبرداری و .. تکرار کرده و در صورت مشاهده مجدد علایم سرطان معده پزشکتان را ملاقات کنید . همچنین شاید لازم باشد مصرف غذاها و نوشیدنی های خیلی شیرین مانند کلوچه ها، آب نبات و آب میوه ها را کاهش دهید و یا با تشخیص پزشک خود از مکمل های روزانه ویتامین و مواد معدنی مانند کلسیم و ویتامین B12 استفاده کنید.
سرطان معده از دیدگاه ابوعلی سینا
عوامل ایجاد یا تشدید کننده:کمی ترشح معده،پرخوری،برنج دم شده با تالک یا زاج که در اکثر چلوکبابی ها با همین روش طبخ می گردد ،هوای گرم،ماهی دودی، بزاق یا مدفوع گربه، جویدن تنباکو یا ناس، غذاهای پر ادویه، فلفل(سیاه، سفید)، غذاهای چرب و ثقیل، غذاهای شور (خیارشور – زیتون شور و…)، افراط در خوردن گرمی (خوراکی های تند و شیرین)، استفاده از چند غذای مختلف سر سفره، نوشیدن آب یا نوشابه بین غذا، خردل، خرما، خوراک مغز، نارگیل، گوشت زیاد پخته ( خصوصا چرب)، آب دارای نیترات بالا، آبگوشت، اسپاگتی، پیتزا، قارچ، ساندویچ، کالباس، سوسیس، کمبود ویتامین آ، نسکافه ،ته دیگ، آنتی بیوتیک ها(دیواره ی معده را نازک می کند)، اختلال لوزالمعده.
درمان: مصرف ویتامین های آ و سی، سلنیوم، استفاده از ملین های گیاهی، غذاهای دریایی، زرده ی تخم مرغ، جوشانده ی کلم بنفش، گل کلم خام، انگور، نان جو یا سبوس دار، «شیره ی شیرین بیان (4) + صبر زرد (1) + زیره ی سیاه (2) + تخم شوید (2) + بادیان (2)» (بر حسب گرم) را در آب بجوشانید و در یخچال نگهداری کنید و پیش از هر وعده غذا یک قاشق بزرگ در نصف استکان آب جوش بریزید و بنوشید؛ پرتغال، نارنگی، توطرخ (گرچه کمی درد را بیشتر می کند، درمان کننده است)، سویا، بستن پارچه ی آغشته به سرکه روی شکم (10 تا 15 ثانیه در روز)، سالاد «گل همیشه بهار + هویج پخته + روغن زیتون + آب لیمو ترش + سیر(یک عدد) + گوجه فرنگی»، آسپرین (سه یا چهار قرص در هفته با تجویز پزشک)، جوشانده ی « گل همیشه بهار + اندکی برگ گردو + باباآدم + تخم شوید + بادیان + بومادران»، آب زرشک (کم کم مصرف شود)، تنتور شبدر قرمز، دم کرده ی گل و برگ همیشه بهار، زردچوبه، کشک، هویج، کلم، کاهو، گوجه فرنگی، روغن ذرت، بادمجان.