| پوکی استخوان یکی از بیماری های نسبتا شایع استخوانی است که باعث می شود استخوان ها در برابر شکستگی ها حساس بوده و با یک ضربه یا زمین خوردن زمینه شکستگی استخوان های مچ،ران و یا ستون فقرات را فراهم نماید .البته این بیماری به عنوان بیماری خاموش شهرت داشته و تا زمانی که استخوان دچار شکستگی نشود نمود پیدا نمی کند .این بیماری سلامت افراد علی الخصوص افراد مسن را تهدید نموده و می تواند هزینه های درمانی بسیار بالایی را به فرد تحمیل نماید .بنابراین شناسایی علایم این بیماری و تشخیص به موقع آن می تواند در راستای محافظت از سلامت استخوان ها کارآمد و سودمند باشد . اگر فکر می کنید ممکن است این بیماری را داشته باشید، با پزشک خود صحبت کنید و یا مقاله سلامت وب امروز را برای آشنایی با علت پوکی استخوان،علایم و روش های درمان و پیشگیری از پوکی استخوان مطالعه بفرمایید . |
پوکی استخوان چیست؟
پوکی استخوان Osteoporosis (استئوپوروز) یک بیماری متابولیک استخوانی است. این بیماری مزمن باعث تضعیف توده استخوانی و شکنندگی استخوان ها می شود . تقریبا 80 درصد از بیماران مبتلا به پوکی استخوان زنان بالای 50 سال می باشند اما با این حال، این بیماری می تواند تمامی مردان و زنان را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد. در اثر این بیماری شاهد بسیاری از شکستگی ها در ستون فقرات، مچ دست ،ران و باسن خواهیم بود .عکس پوکی استخوان را می توانید مشاهده کنید.
عوامل افزایش دهنده احتمال پوکی استخوان
- زن بودن
- افزایش سن
- وراثت
- سایز بدن این بیماری در زنان و مردان لاغر بیشتر دیده می شود
علایم پوکی استخوان
علایم پوکی استخوان می تواند موارد متعددی باشد اما شایع ترین علایم پوکی استخوان موارد زیر می باشد با مشاهده هر یک از علایم ذکر شده سریعا به یک متخصص ارتوپد مراجعه نمایید تا اقدامات تشخیصی و درمانی لازم در این زمینه صورت پذیرد.
1-شنیدن یک صدای شکننده در مفاصل شما
یکی از نشانه های اولیه پوکی استخوان، می تواند به وسیله شنیدن صدای تراکم در مفصل های اصلی شما مانند زانو و شانه شما قابل شناسایی باشد. این صدای ناخوشایند ناشی از مایع ناکافی در مفاصل شما است، که منجر به شنیدن صدای شکستگی در هنگام راه رفتن می شود .
2- مشاهده شکستگی استخوانی
در بسیاری از موارد، علائم پوکی استخوان یک شکستگی است که باعث از دست دادن تراکم استخوان می شود. بعد از یک حادثه جزئی، ممکن است استخوان افراد مبتلا به پوکی استخوان سریعا دچار شکستگی شود . با این حال، شایع ترین شکستگی های استخوانی بر اثر پوکی استخوان عبارتند از شکستگی های ران، مچ دست و ستون فقرات.
3-توجه به شدت درد کمر
یکی از نشانه های کلیدی پوکی استخوان پیشرفته، داشتن درد شدید در کمر است. به طور کلی، این درد ناشی از کمبود مایع بین مهره ها در ستون فقرات شما است. همچنین ممکن است توسط مهره های شکسته ایجاد شود. محل درد بستگی به جایی که استخوان شکسته است،متغیر می باشد.
4-خم شدن کمر
یکی دیگر از علائم استئوپروز پیشرفته، زمانی است که شما دچار خم شدن کمر می شوید .علت این امر کمبود مایع و فضای بین مهره ای در ستون فقرات می باشد .
5- کوتاهی قد
یکی از دلایل کوتاه شدن قد به علت پوکی استخوان می باشد .با کاهش فاصله بین مهره ها در اثر گذشت زمان و پیشرفت این بیماری قد شما کوتاهتر خواهد شد.
علت پوکی استخوان در زنان و مردان چیست؟
- کاهش سطح هورمون زنانه استروژن در زنان به علت یائسگی می تواند یکی از نشانه های پوکی استخوان در خانم هایا به عنوان علایم پوکی استخوان در خانم ها باشد.
- کاهش سطح تستسترون در مردان
- اختلالات هورمونی
- کمبود کلسیم
- کمبود ویتامین D
- شیوه زندگی کم تحرک
- کشیدن سیگار
- مصرف برخی داروها
- ابتلا به برخی از بیماری ها
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
با مشاهده علایم پوکی استخوان ذکر شده در این نوشته و سایر علایم و نشانه ها با پزشک ارتوپد صحبت کنید. ریزش مو، وضعیت غضروفی ناهموار، درد شدید پشت و یا شکستگی، دلایل بسیاری برای مشکوک شدن به پوکی استخوان می باشند.بنابراین با مراجعه به پزشک علائم خود را توضیح دهید و بیان کنید که شما در مورد ابتلا به پوکی استخوان نگران هستید.
پوکی استخوان چگونه تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص پوکی استخوان پزشک پس از شنیدن شرح حال شما و بررسی سوابق پزشکی و معاینات بالینی ناحیه دردناک را بررسی خواهد نمود، و یا شکستگی استخوان ها را مورد بررسی قرار خواهد داد. سپس با استفاده از روش های تشخیصی زیر وجود پوکی استخوان را در شما تشخیص خواهد داد.
1- آزمایش خون
انجام آزمایش خون برای بررسی و پیشگیری از پوکی استخوان امری ضروری است .با اندازه گیری میزان ویتامین د ،ماده معدنی کلسیم ،فسفر، منیزیم ،هموگلوبین خون و هورمون تستسترون شما می توان تا حدودی این بیماری را تشخیص داد.
2- تصویر برداری با اشعه ایکس
تصویر برداری با اشعه ایکس از ساده ترین روش ها برای تشخیص این بیماری است .با اسکن ستون فقرات و سایر استخوان های مشکوک به راحتی می توان این بیماری را تشخیص داد.
3-برای اولتراسوند پاشنه آماده باشید.
پزشک شما با انجام یک سونوگرافی ساده از پاشنه پا میزان خطر ابتلا به شکستگی استخوانی را در شما پیش بینی می کند.
4- تست تراکم استخوان (BMD)
رایج ترین تست تشخیص پوکی استخوان نوعی تصویر برداری به نام تست تراکم استخوان می باشد .در این آزمایش سطح تراکم مواد معدنی استخوانی تعیین و اندازه گیری می شود .بنابراین این تست می تواند به شناسایی ابتلا به پوکی استخوان قبل از ایجاد شکستگی کمک کرده و امکان ایجاد شکستگی های بعدی استخوان را پیش بینی نماید. نتایج حاصل از این تست به دو صورت نمره T و نمره Z بیان می شود. اگر چه برای اکثر پزشکان ، میزان نمره T مهم تر است اما گرفتن نمره منفی در هر دو نمره T و Z نشان دهنده متخلخل بودن استخوان ها و نازک بودن آن ها می باشدو در نتیجه با کسب نمره منفی خطر ابتلا به پوکی استخوان در شما بسیار می باشد .سایر وضعیت ها و نتایج حاصله از این تست به صورت زیر تفسیر می شود:
- اگر نمره T شما بین 0 و -1.0 باشد، این طبیعی است.
- نمره T بین -1 و -2.5 نشان دهنده استئوپروز اولیه شما است که به عنوان استئوپنی شناخته شده است.
- نمره T کمتر از -2.5 نشان دهنده پوکی استخوان است
پوکی استخوان چگونه درمان می شود ؟
روش های درمان پوکی استخوان معمولاً غیر جراحی و شامل موارد زیر می باشد:
1- مصرف دارو
آیا پوکی استخوان درد دارد؟تجویز داروهای ضد التهابی برای کاهش درد ناشی از این بیماری و مکمل های حاوی استروژن برای زنان پس از یائسگی و داروهای زیر در درمان این بیماری موثر است :
- داروی آلندرونات جهت توقف فرآیند از بین رفتن استخوان
- رالوکسیفن
- کلسیوتونین جهت کاهش تدریجی فرآیند از بین رفتن استخوان
- کلسیم و ویتامین دی (D)
- بیس فسفونات(Bisphosphonates)
- دنوسوماب (Denosumab)
2-مگنت تراپی
مغناطیس درمانی یا مگنت تراپی با استفاده از یک میدان مغناطیسی ثابت و با افزایش جریان خون در نواحی استخوانی آسیب دیده سبب افزایش چگالی استخوان ، امکان تجدید ساختار و بهبود آسیب دیدگی های غضروفی می شود.
3-فیزیوتراپی
با استفاده از درمان فیزیکی یا فیزیوتراپی می توان سبب از بین بردن درد و بازپس گرفتن تحرک پس از شکستگی شده و به کاهش علایم پوکی استخوان کمک بسیاری نمود .
چگونه از ابتلا به پوکی استخوان پیشگیری نماییم؟
همان طور که گفتیم پوکی استخوان یک بیماری مزمن است که در آن ،استخوان های شما دچار کاهش تراکم استخوان شده و کیفیت آن متخلخل خواهد شد. این امر باعث می شود که استخوان ها ضعیف شده و بیشتر در معرض شکستگی ها قرار گیرند. رعایت یک برنامه غذایی سالم،انجام ورزش و … به طور طبیعی به بازسازی استخوان های آسیب دیده ناشی از بیماری استئوپروز کمک کرده وجهت پیشگیری از پوکی استخوان مناسب است.
1-خوردن غذاهای حاوی کلسیم و ویتامین D
مصرف مواد غذایی غنی از کلسیم و ویتامین د به طور طبیعی سبب بازسازی استخوان های آسیب دیده ناشی از پوکی استخوان خواهد شد. بهره مندی و پیروی از یک رژیم سالم باعث تقویت استخوان ها شده و می تواند به بهبود سرعت شکستگی ناشی از پوکی استخوان کمک کند. از آنجا که بدن شما برای استخوان سازی و محافظت از استخوان ها به کلسیم نیاز دارد بنابراین ویتامین D نیز ،برای کمک به جذب کلسیم ضروری است. بنابراین مصرف لبنیات کم چرب ،شیر سویا،سبزیجات برگ سبز مانند اسفناج، کلم بروکلی و بادام و آب پرتقال می تواند منبع خوبی برای تامین کلسیم مورد نیاز روزانه شما باشد .
2- ورزش کنید
با انجام ورزش های مقاومتی به صورت منظم می توانید به تقویت و بازسازی استخوان های خود کمک کنید .این تمرینات علاوه بر حفظ تراکم استخوان همچنین می تواند به بهبود تعادل و هماهنگی و کاهش خطر شکستگی های ناشی از پوکی استخوان کمک بسیاری نماید. پیاده روی ،ایروبیک،یوگا و تای چی از مهم ترین و موثرترین ورزش های پیشگیری کننده از پوکی استخوان به شمار می رود.
3- استفاده از مکمل های حاوی کلسیم و ویتامین د
اگر احساس می کنید که از مواد غذایی حاوی این دو ترکیب به اندازه کافی مصرف نمی کنید پس از صحبت با پزشک خود، و در صورت صلاحدید وی از مکمل های حاوی کلسیم و ویتامین D استفاده کنید، مکمل کلسیم و ویتامین D اغلب به عنوان بخشی از درمان پوکی استخوان به صورت جداگانه و یا به صورت یک داروی موثره حاوی هر دو ماده تجویز می شوند. نیاز روزانه برای کلسیم در بزرگسالان بین 1000 تا 1300 میلی گرم در روز و برای ویتامین D 600 واحد در روز (15 میکروگرم) است.
4- خودداری از نوشیدن نوشیدنی های گاز دار
نوشیذنی های گازدار مانند نوشابه ها حاوی اسید فسفریک فراوانی می باشد که می تواند میزان جذب کلسیم را در بدن شما کاهش دهد .با مصرف این نوشابه ها سطح کلسیم شما کاهش یافته و بیشتر در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار خواهید گرفت .بنابراین با خودداری از مصرف نوشیدنی های حاوی اسید فسفریک از ابتلا به پوکی استخوان جلوگیری کنید .
5- مصرف سدیم را کاهش دهید
زیاده روی در مصرف سدیم یکی از دلایل اصلی از دست دادن کلسیم است.بنابراین میزان مصرف سدیم خود را به میزان 2300 میلی گرم در روز کاهش دهید تا به کاهش میزان کلسیم کمک کنید.
6-محدود کردن کافئین
کافئین نیز در کاهش توانایی بدن شما برای جذب کلسیم موثر است.با کنترل مصرف کافئین از کاهش ذخایر کلسیم بدنتان و در نتیجه پوکی استخوان پیشگیری کنید .به جای نوشیدن قهوه و سایر مواد غذایی حاوی کافئین از نوشیدنی های سالم مانند چای سبز،آب پرتقال طبیعی و سایر آب میوه های طبیعی استفاده کنید .مصرف روزانه بیش از 300 میلی گرم کافئین در آسیب دیدن استخوان ها و از دست دادن کلسیم نقش بسزایی دارد.
7-پروتئین بیشتری مصرف کنید
از آنجایی که استخوان ها اغلب از پروتئین ساخته می شوند، مصرف کافی مواد غذایی غنی از پروتئین، بخش مهمی از حفظ تراکم استخوان را تشکیل می دهد. منابع خوب پروتئین عبارتند از: تخم مرغ ،محصولات لبنی مانند شیر، پنیر، ماست ،مرغ و غذاهای دریایی مانند ماهی قزل آلا و میگو از مصرف گوشت قرمز حتی الامکان به علت بالا رفتن اسید اوریک خون جلوگیری نموده و از مواد غذایی پروتئینی مفید نامبرده به جای گوشت قرمز استفاده کنید .
پوکی استخوان از دیدگاه طب بوعلی سینا
از دیدگاه ابوعلی سینا عوامل ایجاد یا تشدید کننده این بیماری عدم تحرک و ورزش کافی،پخت و پز در ظروف آلومینیومی ،قهوه،یائسگی،مصرف بیش از اندازه چای،شکلات،غلات یا حبوبات،ترشک،ریواس،قورمه سبزی،قرص های خواب آور ،آسپرین،قرص های جلوگیری از بارداری ،افراط در مصرف تخم مرغ،پنیر،نوشابه های گازدار و کمبود کلسیم،فسفر،ویتامین د و پروتئین می باشد .جهت درمان پوکی استخوان + درمان گیاهی از خرما+شیر+یک کپسول روغن ماهی،پیاده روی روزانه،کله پاچه،گل کلم،کباب ماهی ،اسفناج خام،سیب قرمز،عسل+آب سیب+قرص مخمر+لبنیات غیر از پنیر ،سوپ «جوجه مرغ +جعفری+هویج+ سیر+پیاز+آب لیموی تازه »فسفات کلسیم و منیزیم+فسفر،کاهو ،سبزی تازه ،گیاهان دارای هورمون جنسی زنانه (پوکی استخوان زنان یائسه)و از گیاهان دارای هورمون جنسی مردانه برای مردان استفاده کنید .مغز بادام تلخ +عسل ،نان سبوس دار ،عسل کهنه +گندم سوخته برای کاهش دردهای استخوانی ناشی از پوکی استخوان بسیار مفید است .