| مغز انسان مرکز کنترل بدن یا همان دستگاه عصبی و تنظیم و کنترل کننده تمام واکنش‌های ارادی و غیرارادی در بدن می باشد.اگر قسمت یا قسمت هایی از مغز در بازه های زمانی پی در پی فرکانس های غیر عادی که سبب قطع موقت عملکرد الکتریکی عادی مغز شود را دریافت نمایند عملکرد مغز مختل شده و تشنج اتفاق می افتد.اما تشنج چیست ؟علایم آن کدام است ؟چگونه تشنج تشخیص داده و چگونه درمان می شود ؟آیا راهی برای پیشگیری از بروز تشنج وجود دارد ؟پاسخ تمامی این سوالات را می توانید در ادامه سلامت وب امروز مطالعه فرمایید: |
تشنج چیست؟
تشنج (به انگلیسی: seizure) در اثر اختلال در عملکرد مغز ایجاد می شود ،در نتیجه ارتباط سلول های عصبی که به طور طبیعی از طریق فعالیت های الکتریکی با یکدیگر ارتباط دارند دچار اختلال شده و سطح توجه،تمرکز و هوشیاری فرد کاهش می یابد .این عارضه هم در کودکان و هم در بزرگسالان ایجاد می شود ولیکن تشنج در نوزاد متولد شده بسیار متفاوت تر از بزرگسالان می باشد.
انواع مختلف تشنج
پس از توضیح ارائه شده در مورد تشنج نوبت به معرفی انواع تشنج می رسد .چندین نوع از این عارضه وجود دارد که در ادامه هر یک را خدمت شما معرفی می کنیم:
1.تشنج موضعی
این وضعیت در اثر اختلال در عملکرد الکتریکی مغز ایجاد می شود و خود به دو نوع ساده و پیچیده تقسیم می گردد .در نوع ساده تشنج معمولاً کمتر از یک دقیقه طول کشیده و هوشیاری فرد از دست نمی‌رود اما در نوع پیچیده آن (بین یک الی دو دقیقه طول می کشد )که معمولاً در لوب تمپورال مغز رخ می‌دهد هوشیاری فرد از دست رفته و قدرت توجه و تمرکز وی کاهش می یابد .
2.تشنج گسترده
در اثر نوع گسترده این عارضه هر دو طرف مغز درگیر شده و هوشیاری فرد در حین تشنج و پس از آن از دست می‌رود. نوع گسترده این عارضه خود به انواع زیر تقسیم شده و مراحل تشنج در این نوع به شرح زیر می باشد:
- کوچک: در اثر بروز این وضعیت که معمولاً بیش از 30 ثانیه طول نمی‌کشد دهان و صورت به راحتی حرکت کرده و چشم ها در برخی موارد چشمک می زنند. بروز این عارضه معمولاً بین سنین 4 تا 12 سالگی می باشد .
- آتونیک : در هنگام بروز این حالت فرد به طور ناگهانی کنترل عضلات خود را از دست داده و از حالت ایستاده به زمین افتاده و به اصطلاح غش می کند.
- تونیک – کلونیک گسترده: بدن، دست‌ها و پاهای فرد منقبض شده و تکان می‌خورند. پس از آن معمولا شخص به خواب رفته و دچار مشکلاتی در گفتار و بینایی می شود .
- میوکلونیک: علایم این حالت حرکات سریع و پرش های ناگهانی گروهی عضلات می باشد که ممکن است در روز چندین بار تکرار شود.
- اسپاسم شیرخواران: این وضعیت نادر ،در شیرخواران زیر شش سال اتفاق افتاده و به صورت رعشه در گردن، بدن و پاهای شیرخوار مشاهده می شود.
3.تشنج ناشی از تب
تشنج تب همان گونه که از نامش پیداست همراه با تب اتفاق می‌افتد. شیوع این عارضه بین 6 ماهگی تا 5 سالگی بیشتر از سایر سنین بوده و بیشتر به دلیل تب بالا و عدم کنترل درجه حرارت بدن اتفاق می افتد .
علل بروز تشنج چیست؟
متاسفانه تاکنون دلیل اصلی بروز تشنج مشخص نشده است اما پزشکان شایع ترین علل این عارضه را ای گونه بیان می کنند:
- علل تشنج در کودکان، نوزادان و شیرخوارگان
- آسیب دیدگی های حین تولد
- مشکلات مادرزادی
- تب و عفونت
- ضربه خوردن سر
- عوامل ژنتیکی
علت تشنج در سن بالا و یا علت تشنج در خواب بزرگسالان عمدتا به دلیل آسیب دیدگی و ضربه خوردن سر ،بیماری های مغزی پیش رونده،مصرف الکل یا مواد مخدر،ابتلا به برخی از عفونت ها،ابتلا به آلزایمر،بروز سکته مغزی،مصرف برخی داروها یا سرطان مغز می باشد.
علائم تشنج چیست؟
مهم ترین و شایع ترین علائم عمومی یا هشدار دهنده تشنج عبارتند از:
- خیره شدن به یک نقطه
- رعشه و حرکات لرزشی در سر ،دست‌ها و پاها
- گرفتگی عضلات و سفتی بدن
- از دست دادن هوشیاری (بیهوشی)
- مشکلات و اختلالات تنفسی
- زمین خوردن ناگهانی و بدون دلیل
- از دست دادن کنترل مثانه و روده
- عدم واکنش به محرک های محیطی مانند نور یا صدا
- گیجی
- خواب آلودگی
- چشمک زدن های سریع
تشنج چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص تشنج معمولا توسط متخصص مغز و اعصاب با کمک معاینات بالینی و برخی روش های تشخیصی به راحتی انجام می‌شود. متداول ترین تست های تشخیصی برای تشخیص این عارضه عبارتند از:
- آزمایش خون برای تشخیص اختلالات متابولیسمی
- کشت خون و ادرار برای تشخیص عفونت
- الکترو آنسفالوگرام (EEG)
- تصویر برداری از مغز با تکنیکی به نام ام آر آی یا سی تی اسکن برای بررسی خونریزی و آسیب های ساختاری دیگر در بافت مغز
- پونکسیون کمری (نخاع)
تشنج چگونه درمان می شود؟
پس از تشخیص نوع تشنج هدف از درمان تشنج استفاده از دارو های مناسب با نوع تشنج یا اتخاذ شیوه درمانی مناسب برای درمان و کنترل علایم و شدت این عارضه می باشد.رایج ترین شیوه های درمان این وضعیت به شرح زیر می باشد:
1.دارو درمانی
تجویز داروهای کنترل کننده علایم این عارضه توسط پزشک بر حسب نوع تشنج، سن بیمار، عوارض جانبی،و وضعیت عمومی و جسمی حال بیمار تعیین می‌شود. داروهای مفید برای درمان این عارضه به شکل کپسول، قرص، قطره یا اسپری و شربت قابل مصرف بوده و در لیست داروهای ضد تشنج نام داروهایی مانند کاربامازپین،لاموتریژین ، لویتراستام ، سدیم والپروات ،فنی توئین،کلونازپام،فنوباربیتال و … به چشم می خورد.این داروها را می بایست مطابق با دستور پزشک و در بازه زمانی تعیین شده توسط وی به طور منظم مصرف نموده و از قطع و یا تجدید خودسرانه این داروها جدا خودداری نمایید .در طی روند درمان با دارو پزشک با استفاده از آزمایش خون،آزمایش ادرار و الکتروآنسفالوگرام روند بهبودی بیمار را کنترل کرده و واکنش بدن را نسبت به دارو های مصرف شده و تأثیرات دارو های مصرف شده در بدن را مورد بررسی قرار می دهد.
2.تحریک عصب واگ
عصب واگ طولانی ترین عصب مغزی است که از ساقه مغز تا اندام های داخلی شکم ادامه می‌یابد .پزشک با تحریک این عصب از طریق انجام یک جراحی بسیار کوچک افراد بالای 12 سالی را که تشنج جزئی دارند و با روش های درمانی دیگری مداوا نشده اند درمان می کند.در طی این جراحی یک باطری کوچک در دیواره قفسه سینه جاگذاری می شود.سیم های متصل به باطری به اطراف عصب واگ رفته و بر اساس تنظیمات موجود سبب ارسال پالس های انرژی به مغز می‌شود. زمانی که فرد احساس بروز تشنج را می‌کند به راحتی با قرار دادن یک مگنت کوچک بر روی باطری، آن را فعال کرده و بدین طریق از بروز تشنج جلوگیری می کند.
3.عمل جراحی
آخرین راه درمان این عارضه در افرادی که با درمان های دارویی مداوا نشده اند انجام عمل های جراحی موسوم به VNS است. اگر تشنج همیشه در یک نقطه از مغز آغاز می‌شود و آن قسمت اثری بر روی قدرت تکلم، حافظه یا دید نداشته باشد با انجام جراحی به راحتی می توان این عارضه را درمان کرد.
4.درمان گیاهی
عوامل ایجاد این عارضه بر اساس طب سنتی کمبود«کلورین،منگنز،روی،پتاسیم،ویتامین ب6»،عفونت ها (آنسفالیت،کزاز،تیفوس،مالاریا،سالمونلوز)،افزایش فشار خون درون جمجمه،هیپوگلیسمی،هیپوکالسمی،به هم خوردن تعادل آب و الکترولیت های بدن ،مسمومیت ها،سردی(خوراکی های ترش و بی مزه)،فلفل،قهوه،باد کولر،کم کاری تیروئید یا پاراتیروئید،آب حاوی کلر،بالا بودن اسید اوریک،علف هفت بند می باشد.
برای درمان گیاهی تشنج می توانید از ویتامین د ،ب6،منیزیم،کلسیم،رژیم کنترل اسید اوریک،طب سوزنی،شیر+عسل+زنجبیل(به مقدار اندک)+یک کپسول روغن ماهی+یک قرص مخمر ،مصرف گرمی(خوراکی تند یا شیرین)،دم کرده «تخم شوید(4 گرم)+بادیان(3 گرم)+نعناع تازه(5 گرم)+تخم شبدر(1 گرم)+زیره سیاه (5 گرم)+سداب(4 گرم)»،شیر و خرما،چای را با کمی زعفران دم کنید و با یک قرص مخمر میل کنید،جوشانده «اسطوخدوس(2)+سنبل الطیب(2)+گیاه زیزفون(3)+بهارنارنج(5)+کمی زنجبیل» (بر حسب گرم) با عسل ،روغن زیتون،گردو+خرما و عسل+شیر ( به عنوان صبحانه میل کنید )،ماء الاصول ،زعفران (به مقدار اندک)،حب منتن استفاده کنید.
توجه داشته باشید که قطع یکباره داروهای شیمیایی اغلب موجب تشدید عارضه و حتی مرگ خواهد شد بنابراین کاهش دوز مصرفی داروها را به صورت تدریجی و زیر نظر پزشک متخصص انجام داده و درمان گیاهی را نیز با مشورت پزشکتان انجام دهید.
جلوگیری از بروز تشنج
برای جلوگیری از بروز تشنج سبک زندگی سالمی داشته باشید و استراحت کافی،پیروی از یک برنامه غذایی سالم و اجتناب از مصرف خودسرانه‌ی داروهای مختلف را فراموش نکنید .استرستان را کاهش دهید و در صورت بروز این وضعیت به نکات زیر توجه نمایید:
- درمان های دارویی را جدی گرفته و مراقبت های درمانی را دقیقا مطابق با نظر پزشک پیگیری کنید.
- برای جلوگیری از هر گونه تداخل دارویی در صورتی که قصد مصرف داروی دیگری را دارید حتما با پزشکتان مشورت کنید .
- در دوران بارداری در مورد مصرف این داروها با پزشکتان مشورت کنید تا از آسیب دیدن جنین جلوگیری کنید .
- در صورت مشاهده علایمی مانند بثورات جلدی،اسهال یا استفراغ و…پس از مصرف داروها حتما پزشکتان را در جریان قرار دهید .